14 września 2023 w Warszawie odbyła się konferencja “Rynek VC – porozmawiajmy o fundraisingu!”, którą zorganizowali Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej oraz Polskie Stowarzyszenie Inwestorów Kapitałowych. Konferencja była dedykowana dla zarządzających funduszami typu Venture Capital, a jej celem była edukacja rynku VC w zakresie procesu fundraisingu.
Na wstępnie przedstawiciel Komisji Europejskiej, Witold Willak odpowiedzialny za koordynację prac Komisji z międzynarodowymi instytucjami finansowymi wskazał, że program InvestEU jest największym inwestorem w obecnym świecie equity, który odpowiednio wykorzystany w tej części Europy może sprzyjać mobilizacji kapitału prywatnego i prowadzić do zmniejszenia dystansu do dojrzałych rynków kapitałowych w zachodniej części Europy. Podkreślił również potrzebę wzmocnienia rynku europejskiego w stosunku do najsilniejszych konkurentów jakimi są USA czy Azja. W celu przeciwdziałania ucieczce najciekawszych firm z Europy, w ramach tworzenia strategii autonomicznej, przy udziale grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego została podjęta nowa inicjatywa European Tech Champions Iniciative. Dotychczas w ramach tej inicjatywy zmobilizowano prawie 4 mld euro na wsparcie funduszy o kapitalizacji 1 mld euro plus, które będą w stanie zapewnić finansowanie najbardziej ciekawym technologicznie firmom, które przechodzą na fazę dużej ekspansji i stworzyć odpowiednie warunki do ich wzrostu przy prowadzeniu działalności z tej części świata.
Do pierwszej sesji zostali zaproszeni kluczowi inwestorzy instytucjonalni tacy jak: Europejski Fundusz Inwestycyjny zarządzający mandatami publicznymi z programów centralnie zarządzanych przez Komisję Europejską, a obecnie w ramach programu InvestEU, PFR Ventures realizujący inwestycje w fundusze VC/PE ze środków polityki spójności oraz International Finance Corporation afiliowanej przy Międzynarodowym Banku Odbudowy i Rozwoju (Bank Światowy), coraz częstszego inwestora equity w Europie środkowo-wschodniej.
Podczas tej sesji dyskusja była poświęcona ograniczeniom mandatowym i szukaniu rozwiązań aby zapewnić jak najbardziej przyjazne warunki dla Zarządzających. PFR Ventures w ramach mandatu z funduszy strukturalnych może inwestować w fundusze ze strategią zakładającą inwestycje tylko w naszym kraju i nie można założyć w strategii funduszu inwestycji typu follow-on w okresie poinwestycyjnym. Kolejną kwestią są niższe niż rynkowe koszty za zarządzanie. To największe identyfikowane ograniczenia tego inwestora. Częściowym rozwiązaniem tych ograniczeń jest włączanie środków pozamandatowych czy pochodzących ze zwrotów z wcześniejszych inwestycji. Z kolei Europejski Fundusz Inwestycyjny posiadając ponad 20-letnie doświadczenie inwestycyjne wymaga, aby fundusz miał odpowiednią minimalną kapitalizację umożliwiającą efektywną realizację strategii inwestycyjnej, zarządzających z dobrym indywidualnym oraz łącznym doświadczeniem inwestycyjnym zapewniającym ekspertyzę, niezależność oraz dostęp do dobrych projektów inwestycyjnych, jak również spójnym podejściem całego zespołu co do strategii danego funduszu i jego parametrów. Najmłodszym inwestorem instytucjonalnym w fundusze w regionie Europy Środkowo-Wschodniej jest IFC. Zaczynając aktywność inwestycyjną dopiero w 2020 r. dokonał dopiero kilku inwestycji w naszym regionie, ale zgodnie z agendą otwiera się okno do realizacji kilku nowych inwestycji w fundusze, w tym w Polsce. IFC analizując propozycje zwraca uwagę na wyniki, doświadczenie zarządzających oraz stara się zrozumieć strategię inwestycyjną w świetle rynkowych szans, która powinna być zgodna ze strategią IFC czyli dotyczyć m. in. ochrony zdrowia, edukacji ze względu na możliwość realizowania koinwestycji. IFC poszukuje funduszy inwestujących we wczesnych fazach rozwoju spółki do serii b.
W drugiej sesji przedstawiciele funduszy venture capital: Inovo.vc, Market One Capital, Radix Ventures i funduszu private debt Mount Towarzystwo Funduszy Inwestycyjnych, którzy pozyskali finansowanie od takich inwestorów jak Europejski Fundusz Inwestycyjny, PFR Ventures czy International Finance Corporation dzielili się swoim doświadczeniem z procesu fundraisingu.
Wszyscy zgodnie stwierdzili, że dzięki pozyskaniu kluczowych inwestorów, jak EIF czy IFC następuje efekt katalizy i ten proces zbierania pozostałych niezbędnych środków do pierwszego zamknięcia przebiega sprawnej i jest to szczególnie istotne dla młodych zespołów tzw. First Time Teams. Fundusze Market One Capital oraz Inovo.vc z założenia mają wyznaczone osoby do tego procesu, który z małymi przerwami praktycznie trwa u nich w sposób ciągły. Te fundusze cały czas rozszerzają bazę inwestorską wychodząc poza rynek lokalny, który jest dosyć płytki, ponieważ świadomość inwestowania w tę klasę aktywów jest ciągle niewielka. Zarówno biura rodzinne czy fundusze emerytalne nie inwestują na takim poziomie jak w Europie Zachodniej. Udział w finansowaniu funduszy VC przez publicznych inwestorów w CEE wynosi ok. 40%, gdzie taki poziom np. w Wielkiej Brytanii zapewniają towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne i inni inwestorzy instytucjonalni. Z kolei Radix Ventures wskazał, że biorąc pod uwagę założoną wielkość funduszu na poziomie minimum 40 mln EUR inwestujący w regionie Europy Środkowo-Wschodniej, ze strategią nakierowaną na przedsięwzięcia deeptechowe pomimo posiadanych dobrych relacji z inwestorami, wejście Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego w ramach programu InvestEU było kluczowe, bez którego zebranie takiego funduszu byłoby prawdopodobnie niemożliwe. Mount TFI realizujący strategię funduszu private debt w całej klasie aktywów finasowania dłużnego od senioralnego, przez finansowanie mezaninowe do finansowania typu junior podkreślił, że zaletą inwestorów instytucjonalnych jest przede wszystkim długi horyzont inwestycji w przeciwieństwie do inwestorów indywidualnych, którzy dodatkowo zawsze chcą mieć pewien element płynności na wypadek np. niepowodzeń w prowadzonych przez siebie biznesach. Stąd też obrali kierunek Europejskiego Funduszu Inwestycyjnego i otrzymali zgodę na inwestycję z programu InvestEU. Wszyscy podkreślali, że publiczni inwestorzy instytucjonalni zwracają szczególną uwagę na spójność założeń funduszu z dotychczasowym doświadczeniem, harmonogram realizacji inwestycji oraz wyjść z inwestycji, oczekują bardzo wysokiej transparentności w zespole zarządzającym, pokazania swojego doświadczenia zarówno sukcesów jak i porażek oraz podejścia do nich, przedstawienia ekspertyzy oraz narzędzi inwestowania w określone modele biznesowe w danej geografii czy też wskazania swojej unikatowości. Trzeba się uzbroić w cierpliwość bo sam proces oceny jest kilkuetapowy i bardzo szczegółowy oraz trwa przeważnie 12-18 miesięcy.
Sesja trzecia miała formułę warsztatową. Przedstawiciele kancelarii prawnych Van Campen, KWKR Konieczny Wierzbicki i Partnerzy oraz MFW Fiałek mieli za zadanie przybliżyć i wyjaśnić różnice między poszczególnymi rozwiązaniami dla funduszy VC oferowanymi przez poszczególne jurysdykcje tj. luksemburską, holenderską oraz polską.
Został poruszony wątek struktur luksemburskich w polskim kontekście. To jaką strukturę prawną funduszu VC wybrać i w którym z krajów decyduje szereg czynników wynikających m. in. ze strategii inwestycyjnej, wielkości docelowej funduszu czy z planów pozyskiwania inwestorów na rynkach międzynarodowych. Ma to ogromne przełożenie na aspekty podatkowe i koszt utrzymania takiej struktury. I dla przykładu luksemburski sektor funduszy inwestycyjnych jest światowym liderem w zakresie transgranicznej dystrybucji funduszy. Struktury inwestycyjne z siedzibą w Luksemburgu są dystrybuowane w ponad 70 krajach na całym świecie. Wiele funduszy luksemburskich dzięki paszportowi europejskiemu, może zostać wprowadzonych do obrotu wśród inwestorów w Europejskim Obszarze Gospodarczym (EOG), po przeprowadzeniu prostej procedury notyfikacji. Z kolej w polskiej rzeczywistości mamy Alternatywną Spółkę Inwestycyjną, która jest typową strukturą oparta o spółkę komandytowo-akcyjną pełniącą rolę funduszu oraz spółkę z o.o. reprezentowaną przez zarząd pełniąca rolę zarządzającego ZASI – jedynego komplementariusza. Tu należy zwrócić uwagę na niewysokie wymogi kapitałowe wynoszące do 5 tys. zł dla sp. z o.o. oraz 50 tys. zł dla S.K.A. ZASI do wykonywania działalności wystarczy wpis do rejestru zarządzających ASI prowadzony przez KNF, a więc nie jest wymagane zezwolenie KNF o ile wartość portfela, którym zamierza zarządzać nie przekracza 100 mln euro. Rozwiązanie to dopuszcza elastyczną politykę inwestycyjną w zależności od potrzeb inwestorów czy Zarządzających oraz charakteryzuje się ograniczonymi obowiązkami raportowania. Inwestorami (akcjonariuszami) mogą być tylko klienci profesjonalni a minimalny wkład wynosi powyżej 60 tys. euro. Sposoby rozliczenia zwrotów mogą być realizowane poprzez dywidendę, umorzenie akcji, pożyczki do akcjonariuszy z potrącaną dywidendą.
Biorąc pod uwagę fundusze zarządzane przez polskie zespoły, w których inwestorem jest Europejski Fundusz Inwestycyjny można znaleźć przykłady zarówno struktur luksemburskich, holenderskie jak również polską ASI.
——————————————
Kontakt w KPK ws. wsparcia VC z programów UE: Marek.Ulman@kpkUE.gov.pl